راهنمای آزمایش کلیه و تحلیل آزمایشات

آزمایش عملکرد کلیه چیست؟

شما دو کلیه در دو طرف ستون فقرات خود دارید که تقریبا به اندازه مشت انسان است. آن‌ها در پشت قفسه‌ سینه شما قرار گرفته‌ اند. کلیه ها نقش حیاتی در حفظ سلامت فرد ایفا می‌ کنند. یکی از مهم‌ ترین کارهای کلیه، فیلتر کردن مواد زائد موجود در خون و بیرون کردن آن‌ ها از بدن به عنوان ادرار است. کلیه ها همچنین به کنترل سطح آب و مواد معدنی ضروری مختلف در بدن کمک می‌ کنند. علاوه بر این، کلیه ها نقش حیاتی و بسیار مهمی در فرایند تولید مواد زیر در بدن دارند:

• ویتامین D
• گلبول‌های قرمز خون
• هورمون هایی که فشار خون را تنظیم می‌ کنند

اگر کلیه‌ ها به درستی کار نکند، مواد زائد می‌ توانند در خون و مایعات بدن جمع شوند و به سطوح خطرناکی برسند که باعث آسیب به بدن یا حتی ایجاد شرایطی شود که حیات فرد را تهدید می کنند. شرایط و بیماری‌ های مختلفی می‌ تواند منجر به آسیب به کلیه‌ ها شوند. شایع‌ ترین علت بیماری‌ های کلیوی دیابت و فشار خون هستند.

 

چگونه بفهمیم کلیه بد کار می کند؟

بیماری کلیوی اولیه، معمولا علایم یا نشانه‌ خاصی ندارند. و در بسیاری از موارد تا زمان وخیم شدن وضعیت کلیه، علائمی در فرد مشاهده نمی شود. تست تنها راه کشف بیماری های کلیوی، انجام آزمایش های عملکرد کلیه است. اگر شما ریسک فاکتور خاصی مانند سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های کلیوی، دیابت، فشار خون بالا، بیماری های قلبی داشته باشید، مهم است که در انجام تست های روتین بررسی عملکرد کلیه دقت بیشتری داشته باشید. برای تشخیص، دستور انجام آزمایش و بررسی نتیجه ی آزمایش عملکرد کلیه، به متخصص کلیه، مجاری ادراری و تناسلی یا اورولوژیست مراجعه کنید.

آزمایش بررسی عملکرد کلیهبه عنوان یک آزمایش تشخیصی؛ از مهم ترین  آزمایش هاست که باید در زمان مناسب انجام شود. در مقاله “لیست آزمایش های لازم برای چکاپ کامل بدن“ می توانید راهنمایی کامل از چکاپ های لازم برای سلامت را مطالعه کنید.

برای تشخیص، دستور انجام آزمایش و بررسی نتیجه ی آزمایش عملکرد کلیه، به متخصص کلیه و مجاری ادراری یا اورلوژیست مراجعه کنید.

آزمایش های عملکرد کلیه چه چیزهایی را بررسی می کند؟

پنل کلیه، پنل رنال یا تست های بررسی عملکرد کلیه، گروهی از آزمایش‌ هایی است که برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام می شوند. این آزمایش‌ ها سطوح مواد مختلف از جمله مواد معدنی مختلف، الکترولیت، پروتئین‌ها و گلوکز (قند) را در خون، برای تعیین سلامت فعلی کلیه‌ ها اندازه‌ گیری می‌ کنند. تست های پنل کلیه تست های ساده ای هستند که نمونه ای از خون یا ادرار را برای اطمینان از عملکرد صحیح کلیه، بررسی می کنند.

تست هایی که در قالب پنل کلیه قرار می گیرند، ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر کمی متفاوت باشند.  این آزمایشات سطوح مواد مختلف از جمله مواد معدنی (فسفر، کلسیم)، مواد دفعی کلیه (اوره،‌ کراتینین)، الکترولیت ها (سدیم،‌ پتاسیم، کلرید، بی کربنات)، پروتئین (آلبومین) و گلوکز (قند) را در خون اندازه گیری می کند تا سلامت فعلی کلیه ها تعیین شود.

بررسی ادرار ۲۴ ساعته، آنالیز ادرار،‌ کشت ادرار، بررسی میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) نیز یکی دیگر از قسمت های بررسی عملکرد کلیه است.

نکته ی مهم:

در صورت وجود نتایج غیرطبیعی در آزمایشات اولیه ممکن است آزمایشات اضافی مانند تصویربرداری از کلیه یا بیوپسی کلیه نیز انجام شود.

 در آزمایش عملکرد کلیه، سطوح مواد معدنی (فسفر، کلسیم)، مواد دفعی کلیه (اوره،‌ کراتینین)، الکترولیت ها (سدیم،‌ پتاسیم، کلرید، بی کربنات)، پروتئین (آلبومین) و گلوکز (قند) در خون و با آنالیز ادرار،‌ کشت ادرار، بررسی میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR)؛ عملکرد کلیه بررسی می شود.

چه کسی باید آزمایش عملکرد کلیه بدهد؟

عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی، کلسترول بالا، یا سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، احتمال اختلال کلیه را در فرد افزایش می دهد. اگر فردی این عوامل خطر یا همان ریسک فاکتورهای را داشته باشد، پزشک آزمایش های بررسی عملکرد کلیه را برای او درخواست می دهد.

همچنین اگر فردی علائم و نشانه های بیماری ها و اختلالات کلیه را داشته باشد، آزمایش عملکرد کلیه برای او درخواست می شود. در بسیاری موارد بیماری های کلیه علائم و نشانه های خاصی ندارد و زمانی فرد دچار علائم می شود که کلیه در خطر جدی است. بسیار از موارد بیماری های کلیه در یک آزمایش روتین چکاپ خون و ادرار مشخص می شوند.

اگر نشانه های و علائم زیر را داشتید، بهتر است برای اطمینان از عملکرد درست کلیه هایتان آزمایش بدهید:

• پف یا ورم، به خصوص اطراف چشم‌ها و یا در صورت، ورم مچ پا، شکم، ران یا قوزک پا
• ادراری که حالت کف مانند دارد، رنگ قهوه ای یا قرمز در ادرار (وجود خون).
• کاهش در مقدار ادرار
• مشکلات در زمان دفع ادرار، مانند احساس سوزش و یا تخلیه غیر عادی در طول ادرار، یا تغییر در دفعات ادرار، به خصوص در شب
• درد در نزدیکی کلیه
• فشار خون بالا.

نکته ی مهم:

یک علامت یا نشانه به تنهایی ممکن است نشان‌دهنده مشکل خاصی نباشد. با این حال اگر این علائم به صورت همزمان دیده شوند، نشان دهنده این است که کلیه ها به درستی کار نمی کنند. و انجام تست های عملکرد کلیه می تواند به تعیین علت بروز این علائم کمک کنند.

همچنین اگر فردی دچار اختلالات یا بیماری های کلیه باشد، تست های پنل کلیه در فواصل منظم برای بررسی عملکرد و وضعیت کلیه درخواست می شود. علاوه بر این آزمایش های پنل کلیه، جز تست‌هایی هستند که در روتین های چکاپ سلامتی بررسی می‌شوند.

انواع آزمایش‌های عملکرد کلیه

برای بررسی عملکرد کلیه، پزشک یک سری از تست ها را درخواست می دهد. که مواد مختلف و فاکتورهای متفاوتی را بررسی می کند. برخی از این تست ها بر روی خون و برخی روی نمونه های ادرار رندوم و ادرار ۲۴ ساعته انجام می شود. در نتیجه تست های عملکرد کلیه دو دسته هستند:

1. تست های خون
2. تست های ادار

در ادامه، ابتدا تست هایی که اختصاصیت و اهمیت بیشتری را دارند را بررسی خواهیم کرد. سپس در مورد تست های دیگر پنل کلیه به اختصار صحیت می کنیم:

آزمایش‌های کلیه	آزمایش سنگ کلیه چیست؟
آزمایش bun	آزمایش ادرار ۲۴ ساعته برای بررسی میزان دفع پروتئین، کلسیم و کراتینین در یک دوره ۲۴ ساعته
آزمایش cr	آزمایش ماکروسکوپی ادرار برای بررسی pH، رنگ، وزن مخصوص و موارد دیگر
آزمایش uc	آزمایش میکروسکوپی ادرار برای بررسی دفع خون در ادرار، وجود کست یا کریستال در ادرار: از مهم‌ترین کریستال‌هایی که در سنگ کلیه در ادرار مشاهده می‌شوند، می‌توان به کریستال اسید اوریک، کریستال کلسیم و کریستال سیستئین اشاره کرد.
آزمایش ua
آزمایش سدیم
آزمایش پتاسم
آزمایش GRF
آزمایش CBC

تست‌های خون

تست های زیادی وجود دارد که در کنار هم برای تفسیر وضعیت عملکرد کلیه استفاده می شود. از جمله تست های خون مهمی که اختصاصیت بیشتری برای بیماری های کلیوی دارند، به موارد زیر می توان اشاره کرد:

۱. BUN نیتروژن اوره خون

نیتروژن اوره خون (BUN) یکی از اصلی ترین آزمایش های عملکرد کلیه است. و با هدف بررسی عملکرد کلیه از طریف پزشک درخواست می شود. اوره یک ماده دفعی است که در زمان متابولیسم پروتئین در کبد تولید می شود. در این فرایند امونیاک تولید می شود که بسیار سمی است. در ادامه این فرایند، این آمونیاک تبدیل به اوره می شود که یک ماده دفعی با سمیت کمتر است. سپس این اوره وارد خون می شود و به کلیه ها برده می شود. در کلیه ها این ماده دفعی از خون فیلتر می شود. اگر کلیه ها درست کار کنند، مقدار ثابت و کمی از اوره باید در خون وجود داشته باشد. این تست مقدار نیتروژن اوره خون (BUN) را در خون اندازه گیری می کند. در موراد اسیب به کلیه یا کبد، این مقدار BUN ممکن است افزایش پیدا کند. و مقدار زیاد BUN در خون می تواند نشان دهنده بیماری های کلیوی یا کبدی باشد.

تست BUN چه زمان درخواست می شود؟

BUN یکی از تست هایی است که در روتین چکاپ سلامتی بررسی می شود. علاوه بر این مواردی که در بالا در مورد علل کلی درخواست تست های عملکرد کلیه ذکر شد، در مورد تست BUN هم صدق می کند. گاها به درخواست پزشک در موارد زیر بررسی می شود:

• در بازه های زمانی معین برای نظارت بر عملکرد کلیه در صورت وجود بیماری های مزمن یا شرایطی مانند دیابت، بیمارهای قلبی و یا زمانی که حمله قبلی رخ داده باشد.
• در بازه های زمانی معین برای نظارت بر عملکرد کلیه و درمان در صورت وجود بیماری کلیوی تشخیص داده شده.
• قبل یا در حین درمان های دارویی خاص یا برای نظارت بر عملکرد کلیه
• همراه با آزمایش کراتینین قبل از انجام سی تی اسکن
• در بازه های زمانی معین برای نظارت بر کارامد بودن دیالیز

مقدار طبیعی BUN

نتیجه تست BUN به صورت میلی گرم در دسی لیتر اندازه گیری می شود. مقدار BUN بسته به جنس و سن می تواند کمی متغیر باشد. همچنین به این نکته دقت داشته باشید که هر آزمایشگاه ممکن است مقادیر مرجع خود را گزارش بدهد.

به طور کلی، مقادیر طبیعی BUN به صورت زیر است:

• مردان بالغ: ۸ تا ۲۴ میلی گرم بر دسی لیتر
• زنان بالغ: ۶ تا ۲۱ میلی گرم در دسی لیتر
• کودکان ۱ تا ۱۷ سال: ۷ تا ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر

مقادیر طبیعی BUN برای افراد بالاتر از ۶۰ سال مقداری بالاتر از حد نرمال است.

مقادیر بالا و پایین BUN

مقادیر بالای BUN  می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

• بیماری قلبی
• نارسایی قلبی
• حمله قلبی اخیر
• خونریزی معده و روده
• کم آبی
• سطوح بالای پروتئین
• بیماری کلیوی
• از کار افتادن کلیه
• مشکل در لوله ادراری
• استرس
• شوک

در نظر داشته باشید که برخی داروها مثل برخی آنتی بیوتیک ها، ممکن است باعث افزایش میزان BUN شوند.

مقادیر پایین BUN نشان دهنده موارد زیر  است:

• از کار افتادن کلیه
• سوءتغذیه
• فقدان شدید پروتئین در رژیم غذایی
• نوشیدن بیش از حد آب

نکات مهم:

بسته به نتایج تست شما، پزشک شما ممکن است برای تایید تشخیص یا درمان، آزمایش های دیگری را انجام دهد. نوشیدن مقدار کافی آب موثرترین راه برای کاهش سطح BUN است. رژیم کم پروتئین نیز می‌ تواند به کم کردن سطح BUN کمک کند.

عموما استفاده از دارو برای پایین آوردن سطح BUN توصیه نمی شود.

با این حال، سطوح BUN غیر عادی لزوما به معنای وجود بیماری های کلیوی نیست.

عوامل خاص مثل کم آبی، بارداری، مصرف بالا یا کم پروتئین، استروئیدها و پیر شدن می‌ تواند سطح BUN شما را تغییر دهد. بدون اینکه نشان دهنده وضعیت خطرناکی باشد.

۲. کراتینین خون

تست کراتینین خون، مقدار کراتینین موجود در خون را اندازه گیری می کند. کراتینین یک ماده دفعی است که در مسیر تولید انرژی در ماهیچه ها تولید می شود. کراتینین از شکستن کراتین تولید می شود، ماده ای که در ماهیچه وجود دارد. این کراتینین توس کلیه از خون برداشت می شود.

از این رو سطح کراتینین در خون می تواند نمایانگر عملکرد کلیه ها باشد. مقادیر بالای کراتینین می تواند نشان دهنده اسیب کلیه ها باشد.

تست کراتینین خون عموما در کنار تست های دیگر از جمله BUN و آلبومین ادرار انجام می شود.

چه زمان تست کراتینین درخواست می شود؟

تست کراتینین به عنوان یکی از تست های روتین چکاپ سلامتی درخواست می وشد. همچنین اگر پزشک شما به اختلال یا بیماری کلیوی مشکوک باشد، این تست را همراه با تست های دیگر برای بررسی عملکرد کلیه ها درخواست می دهد. بالاتر در بخشی دیگر، علل کلی درخواست تست های عملکرد کلیه را گفتیم. همان دلایل در مورد آزمایش کراتینین هم صدق می کنند.

همچنین تست خون کراتینین در کنار تست های BUN و آلبومین ادرار، در بازه های مشخص برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی درخواست می شود.

هم تست BUN و هم تست کراتینین ممکن است قبل از انجام سی تی اسکن در خواست شوند. این تست ها همچنین در طول درمان های دارویی خاصی و برای نظارت بر کارامدی دیالیز درخواست می شوند.

 

مقدار طبیعی کراتینین

مقدار کراتین به صورت میلی گرم در دسی لیتر (mg/dl) گزارش می شود. افرادی که ماهیچه بیشتر و بدن ورزیده تری دارند، طبیعتا سطوح بالاتری از کراتینین را خواهند داشت. نتیجه تست کراتینین همچنین بسته به سن و جنس می تواند متفاوت باشد.

به طور کلی مقدار طبیعی کراتینین در خون به صورت زیر است:

• از ۰.۶ تا ۱.۱ میلی گرم در دسی لیتر برای زنان بین ۱۸ تا ۶۰ سال
• از ۰.۹ تا ۱. میلی گرم در دسی لیتر برای مردان بین ۱۸ تا ۶۰ سال
• از ۰.۶ تا ۱.۲ میلی گرم در دسی لیتر برای زنان بین ۶۰ تا ۹۰ سال
• از ۰.۸ تا ۱.۳ میلی گرم در دسی لیتر برای مردان بین ۶۰ تا ۹۰ سال
• برای افراد بین ۰ تا ۱۸ سال، به دلیل متغیرهای زیاد، محدوده مرجعی وجود ندارد.

مقادیر بالا و پایین کراتینین 

به دلالیل زیر، سطح کراتینین خون می تواند کمی بالاتر از میزان نرمال آن باشد:

• انسداد لوله ادراری
• رژیم پر پروتئین
• کم آبی بدن
• مشکلات کلیوی از جمله اسیب کلیه یا عفونت.
• کاهش جریان خون به کلیه ها به دلیل شوک، نارسایی قلبی یا مشکلات ناشی از دیابت.

اگر مقدار کراتینین خون شما واقعا بالاست و دلیل آن یه آسیب حاد یا مزمن کلیوی است، تا زمان رفع مشکل این مقدار کراتینن پایین نخواهد آمد. اما اگر به صورت کاذب و به دلیل کم آبی یا رژیم غذایی پر پروتئین یا استفادهاز مکمل ها بالا رفته باشد، برطرف کردن این شرایط به تبع باعث کاهش مقدار افزایش یافته کراتینین خون خواهد شد. همچنین فردی که دیالیز می شود، بعد از درمان سطح پایینی از کراتینین خواهد داشت.

مقادیر پایین کراتینین در خون عموما مشاهده نمی شود. اما در شرایط خاصی که باعث کاهش حجم ماهیچه ها می شوند، می تواند اتفاق بیفتد. مقادیر پایین کراتینین عموما باعث نگرانی نیستند.

نکات مهم:

سطح کراتینین خون ممکن است در اثر اسیب های عضلانی به طور موقت افزایش پیدا کند. همچنین سطح کراتینین خون در طول دروان بارداری کمی پایین تر از حد نرمال است.

تاثیر ورزش و رژیم غذایی روی سطح کراتینین

به طور کلی ورزش در سطح متوسط می تواند روی سطح کراتینین تاثیر بگذرد. اگر ورزش سنگین باشد و ماهیچه سازی سنگین انجام شود، سطح کراتینین افزایش پیدا خواهد کرد، البته در این صورت هم به مقادیر غیر طبیعی نمی رسد.

رژیم غذایی هم می تواند بر سطح کراتینین تاثیر داشته باشد. برای مثال اگر شما قبل از تست، گوشت پخته شده خورده باشید، سطح کراتینین افزایش خواهد یافت. همچنین در افراد با رژیم غذایی پر گوشت داشته باشند، این مقدار از ۱۰ تا ۳۰% می تواند بالاتر باشد.

اگر مکمل کراتین مصرف کنم، سطح کراتینین خون افزایش پیدا می کند؟

کراتین ماده ای است که در اصل در کبد ساخته می شود و بعد به ماهیچه ها برده می شود. و در آنجا به عنوان منبع انرژی برای فعالیت های ماهیچه ای استفاده می شود. مقدار کراتین و کراتینین به حجم ماهیچه فرد هم بستگی دارند.

به این دلیل است که مردان مقادیر طبیعی کراتینین بالاتری دارند. کراتین اکنون در مکمل های ورزشی استفاده می شود. اگر شما کراتین استفاده می کنید، سطح کراتینین خون شما نسبت به زمانی که مکمل مصرف نمی کنید، بالاتر خواهد بود. در صورت مصرف کراتین، این موضوع را حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

نسبت کراتینین/BUN چیست؟

پزشک عموما نسبت بین BUN و کراتینین خون فرد را برای تعیین دلیل بالا بودن آنها نیز بررسی می کند. نسبت BUN به کراتینین عموما بین ۱۰:۱ و ۲۰:۱ است. افزایش این نسبت ممکن است به خاطر شرایطی باشد که باعث کاهش جریان خون به کلیه می شود.

شرایطی از قبیل نارسایی قلبی و کم آبی. در موارد افزایش پروتئین خون، خونریزی معده و روده یا افزایش پروتیئن در ادرار هم ممکن است این نسبت افزایش یابد. در موراد بیماری های کلیوی (به خاطر کاهش در تولید اوره) یا سوء تغذیه، ممکن است این نسبت کاهش داشته باشد.

۳. تست نرخ فیلتراسیون گلومرولی GFR

 آزمایش gfr چیست؟

کلیه ها سیستم فیلتراسیون اصلی بدن هستند. آنها مواد زائد را از خون می گیرند و از طریق ادرار از بدن خارج می کنند. این فیلتر کردن خون در واحدهای کوچکی در کلیه ها به نام گلومرول انجام می شود.

اگر کلیه های شما درست کار نکند، یعنی گلومرول ها به خوبی خون را فیلتر نمی کنند. کلیه های سالم هر روز تقریبا ۲۰۰ لیتر خون را فیلتر می کنند و حدود ۲ لیتر ادرار تولید می کنند. GFR اشاره به مقدار خونی دارد که توسط گلومرول ها در هر دقیقه فیلتر می شود.

اگر پزشک مشکوک به این باشد که کلیه های شما درست کار نمی کنند، تست تخمین نرخ فیلتراسیون گلومرولی یا GFR را درخواست می دهد. این تست یک آزمایش خون ساده ولی از جمله تست های مهم آزمایش عملکرد کلیه است.

GFR برای چه کسانی درخواست می شود؟

این تست نحوه عملکرد کلیه های شما را نشان دهد. اگر فرد علائم بیماری ها و اختلالات کلیوی را داشته باشد، این تست از طرف پزشک درخواست می شود. همچنین زمانی که فرد درگیر بیماری کلیوی است، برای بررسی کارایی درمان، این تست انجام می شود.

علائم بیماری های کلیوی عبارتند از:

• ورم بدون دلیل بدن
• ادرار کف آلود
• دشواری در ادرار کردن
• درد در پهلوها

همچنین اگر فرد بیماری داشته باشد یا داروهایی مصرف کند که می تواند بر عملکرد کلیه تاثیر بگذارد، این تست درخواست می شود.

برای مثال شرایط زیر می توانند بر علکرد کلیه تاثیر بگذارند:

• دیابت
• عفونت های مکرر ادراری
• فشار خون بالا
• دشواری در زمان ادرار کردن
• وجود خون در ادرار
• سنگ کلیه
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• از کار افتادن کلیه

تست GFR چگونه انجام می شود؟

تست GFR یک تست ساده خون است که نیاز به آمادگی خاصی ندارد. از خون سیاهرگی برای این تست استفاده می شود. چون فرمول خاصی برای محاسبه و تخمین نرخ فیلتراسیون گلومرولی استفاده می شود، این اطلاعات را باید در اختیار آزمایشگاه قرار دهید:

• سن
• جنسیت
• نژاد
• قد
• وزن

این فاکتورها بر میزان تولید کراتینین در بدن تاثیر می گذارند. همان طور که گفتیم کراتینین یک ماده دفعی است که از کراتین در ماهیچه ها ساخته می شود، از این رو هر چه حجم ماهیچه ها بیشتر، کراتینین بیشتر خواهد بود.

ابه این دلیل است که میزان کراتینین در مردان بالاتر از زنان است. یا در برخی نژادها به دلیل حجم ماهیچه ای بالاتر، محدوده کراتینین طبیعی بالاتر است. با بالا رفتن سن هم حجم ماهیچه ها کاهش پیدا می کند، و طبیعتا کراتینین نرمال کمتر خواهد بود.

نتیجه تست GFR چه معنایی دارد؟

به تست GFR گاها تست تخمین GFR یا eGFR هم گفته می‌ شود. زیرا چندین محاسبه برای رسیدن به GFR نهایی ضروری است. به همین دلیل است که تست GFR یک اندازه‌گیری غیر مستقیم از نحوه عملکرد کلیه‌ ها می‌ باشد.

با توجه به بنیاد کلیه ملی آمریکا، هرچه نتیجه تست GFR پایین تر باشد، یعنی آسیب بیشتری به کلیه وارد شده است. پزشک شما می‌تواند از نتیجه GFR برای مشخص کردن میزان آسیب کلیوی در فرد استفاده کند. این عدد به عنوان مرحله آسیب کلیه نیز شناخته می‌ شود.

مراحل آسیب کلیه عبارتند از:

•  ۱: حداقل یا عدم از دست دادن عملکرد کلیه (GFR 90 یا بالاتر)
•  ۲: کاهش خفیف در عملکرد کلیه (GFR ۶۰ تا ۸۹)
•  ۳: کاهش متوسط در عملکرد کلیه (GFR ۳۰ تا ۵۹)
•  ۴: کاهش شدید در عملکرد کلیه (GFR ۱۵ تا ۲۹)
•  ۵: نارسایی کلیه (GFR ۱۵ یا پایین‌تر)

عدد کمتر از ۶۰ milliliters/minute/1.73m^۲  می تواند نشان دهنده وجود بیماری کلیوی در فرد باشد.

نتایج تست GFR شما بسته به رنج نرمال آزمایشگاه، ممکن است با اعداد فهرست ‌شده در بالا متفاوت باشد. پزشک شما احتمالا توصیه می‌ کند که در طول چند ماه تست GFR را انجام بدهید. تا به یک الگو در عملکرد کلیه به دست آید.

چه داروهایی روی GFR تاثیر می گذارند؟

داروهای خاص می‌توانند بر سطوح کراتینین شما تاثیر بگذارند. زمانی که تست GFR انجام می شود، پزشک سطح کراتینین را هم بررسی می کند. در مورد تست GFR، اگر از داروهای زیر استفاده می‌کنید باید به پزشک خود اطلاع دهید:

• آنتی‌بیوتیک‌های سفالوسپورین
• آنتی‌بیوتیک‌های آمینوگلیکوزید
• فلوسیتوزین
• سیسپلاتین
• سایمیتیدین
• تریمتوپریم
• ایبوپروفن، اگر میانسال و یا بالاتر هستید.

نکات مهم

• حجم پروتئین در رژیم غذایی و حجم ماهیچه ها در میزان GFR موثرند.
• عدد GFR با افزایش سن یا در اثر استفاده از برخی داروها، کاهش پیدا می کند.
• میزان GFR در دوران بارداری افزایش پیدا می کند.

تست‌های ادرار

تست های ادرار ممکن است به نمونه کوچکی از ادرار یا ادرار جمع آوری شده در بازه ۲۴ ساعته نیاز داشته باشد.

۴. آنالیز ادرار

آزمایش آنالیز ادرار یک تست ادرار گسترده است که به پزشک در تعیین مشکل نهانی یا تعیین مسیر تست های آینده کمک کند. آزمایش آنالیز ادرار به دنبال وجود پروتئین و خون در ادرار است. دلایل مختلفی برای وجود پروتئین در ادرار وجود دارد.

که البته همه آنها دلیل بر وجود بیماری نیستند. برای مثال عفونت و ورزش سنگین پروتئین ادرار را افزایش می دهد.

از جمله موادی که ممکن است در ادرار وجود داشته باشند، عبارتند از:

• خون
• PUS CELL
• باکتری
• قند
• پروتئین

اگر نتیجه تست برای یک یا چند مورد از این مواد مثبت باشد، می تواند نشان دهنده مشکلات زیر باشد:

• عفونت ادراری یا کلیه
• بیماری کلیه
• سنگ کلیه
• دیابت

۵. تست های پروتئین ادرار و نسبت البومین به کراتینین

تست های پروتئین ادرار و نسبت پروتئین به کراتینین (UPCR) ادرار به عنوان بخشی از روتین چکاپ و اغلب به عنوان بخشی از آنالیز ادرار، بررسی می شوند. و نشانگرهای مهمی در بیماری های کلیوی به حساب می آیند.

با این حال امروزه برای آزمایش عملکرد کلیه، بررسی نسبت آلبومین به کراتینین (ACR) ارحجیت دارد. این تست ها نیاز به نمونه کوچکی از ادرار دارند. و هر دو به تعیین مقدار البومین در ادرار کمک می کنند. البومین پروتیئنی مهمی در خون است.

اگر کلیه مقدار زیادی از البومین را از خون فیلتر کرده و وارد ادرار کند، می تواند نشان دهنده وجود مشکلی در عملکرد کلیه باشد.

تست میکروآلبومین ادرار تست حساس تری است که می تواند حتی کوچک ترین مقدار پروتئین در ادرار را هم تشخیص دهد.

افرادی که ریسک بالایی برای ابتلا به بیماری ها و اختلالات کلیه دارند، ممکن است حتی در صورت منفی بودن نتیجه تست پروتئین ادرار، نیاز به انجام تست میکروآلبومین ادرار داشته باشند.

مقدار طبیعی پروتیئن ادرار

مقدار نرمال پروتئین در ادرار ۱۵۰ میلی گرم در روز در مورد آلبومین کمتر از ۳۰ میلی گرم در روز است.  هر مقداری بالاتر از این ممکن است نشان دهنده بیماری کلیه باشد.

مقادیر بالای پروتئین در ادرار 

به صورت موقت در مواردی از قبیل عفونت ها، استرس، بارداری، رژیم غذایی، هوای سرد، یا تمرینات ورزشی سنگین ممکن است مشاهده شود. اما وجود دائمی مقادیر بالای پروتئین در ادرار نشان دهنده اسیب احتمالی کلیه است و نیاز به بررسی های بیشتر  برای تعیین علت دقیق دارد.

نمونه لازم

برای این تست های از نمونه ادرار رندوم استفاده می شود. همچنین ممکن است نمونه ادرار ۲۴ ساعته درخواست شود.

۶. تست ادرار ۲۴ ساعته (تست کراتینین ادرار)

یکی از آزمایش های عملکرد کلیه، مواد دفعی در مجموع ادرار تولیدی بدن در بازه زمانی ۲۴ ساعته را تست می کند. در این تست که به آن کلیرانس کراتینین هم گفته می شود، پزشک مقدار کراتینین دفعی در ادرار را در بازه ۲۴ ساعته بررسی می کند.

از این تست برای بررسی عملکرد کلیه استفاده می شود. هرچند برای این کار می توان از نمونه ادرار رندوم هم استفاده کرد. اما به دلیل اینکه عوامل مختلفی مثل رژیم غذایی، ورزش، میزان آب دریافتی بدن، بر میزان کراتینین تاثیر می گذارد، بهتر است از نمونه ادرار ۲۴ ساعته به جای نمونه ادرار رندوم استفاده کرد.

نمونه مورد نظر کراتینین ادرار 

برای این تست باید ادرار خود را در یک بازه ۲۴ ساعته جمع آوری کنید. به این صورت که در ابتدای صبح، ادرار خود را طبق معمول هر روزه تخلیه می کنید. از این زمان، مهلت ۲۴ ساعته جمع آوری نمونه شروع می شود. در این ۲۴ ساعت تمام ادرار خود را در ظروفی که توسط آزمایشگاه در اختیار شما گذاشته شده است، تخلیه خواهید کرد. صبح روز بعد یعنی ۲۴ ساعت بعد، آخرین ادرار خود را هم در ظرف تخلیه کنید و سپس نمونه را به آزمایشگاه تحویل دهید.

مقدار طبیعی کراتینین ادرار 

به دلیل سن و حجم بدنی، متغیرهای طبیعی زیادی در میزان کراتینین دفعی بدن وجود دارد. مقدار کراتینین طبیعی دفعی در طول ۲۴ ساعت برای مردان از ۹۵۵ تا ۲۹۳۶ میلی گرم و در زنان از ۶۰۱ تا ۱۶۸۹ میلی گرم در ۲۴ ساعت متغیر است.

مقادیر بالا و پایین کراتینین ادرار 

مقدار کراتینین خارج از محدوده در ادرار ۲۴ ساعته نشان دهنده موارد زیر است:

• بیماری های کلیوی
• عفونت کلیه
• نارسایی کلیه
• انسداد لوله ادراری مثل سنگ کلیه
• دیستروفی عضلانی پیشرفته
• ماستازیا گراویس

مقادیر غیر طبیعی در افراد مبتلا به دیابت یا افرادی با رژیک های غذایی پرگوشت یا پر پروتئین هم دیده می شود.

۷. الکترولیت‌ها

مواد شیمیایی که دارای بار الکتریکی هستند و نقش حیاتی در فرایندهای طبیعی بدن دارند. فرایندهایی از قبیل عملکرد عصب و ماهیچه. علاوه بر این ها این الکترولیت ها به تنظیم مقدار مایعات در بدن و حفظ تعادل اسید-باز در بدن کمک می کنند.

از آنجایی که این مواد در کلیه فیلتر و مقدار آنها در خون تنظیم می شود، بررسی آنها می تواند به تعیین وضعیت سلامت کلیه ها کمک کند. الکترولیت ها شامل موارد زیر هستند:

• سدیم
• پتاسیم
• کلرید
• بیکربنات (CO2 کل)

۸. مواد معدنی

فسفر:

یک ماده معدنی که برای تولید انرژی، عملکرد عصب و ماهیچه و رشد استخوان حیاتی است. علاوه بر این فسفر نقش مهمی به عنوان بافر ایقا می کند و به حفظ تعادل اسید-باز بدن کمک می کند.

کلسیم:

یکی از مهم ترین مواد معدنی در بدن است. کلسیم برای عملکرد ماهیچه ها، اعصاب، و قلب ضروری است. و برای انعقاد خون و تشکیل استخوان لازم است.

۹. منبع انرژی

گلوکز:

گلوکر انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند. یک مقدار پایدار از گلوکز باید برای استفاده بدن در دسترس باشد. و یک مقدار نسبتا ثابتی از گلوکز باید در خون باقی بماند.

۱۰. مقادیر عددی گزارش شده در آزمایش عملکرد کلیه

سه مقدار عددی هم در پنل کلیه گزارش می شود:

• نسبت اوره (BUN)/کراتینین: این مورد بالاتر در همین مقاله، پرداخته شده است.
• نرخ فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR): این مورد را به تفصیل در همین مقاله بررسی کردیم.
• گپ آنیونی: گپ آنیون (AG یا AGAP) یک مقدار محاسبه شده با استفاده از نتایج یک پنل الکترولیت است. این مقدار اختلاف بین ذرات الکترولیت سنجیده شده و سنجیده نشده (یون یا الکترولیت) را در سهم مایع خون ارزیابی می کند.

آیا این تست ها همیشه به صورت پنل انجام می شوند؟

خیر، هر یک از تست هایی که در اینجا به عنوان تست پنل کلیه عنوان شد، می تواند به صورت مستقل یا در کنار تست های دیگر هم انجام شود. این موضوع به هدف تست و تشخیص پزشک بستگی دارد.

۱۱. تست‌های تصویربرداری

سونوگرافی:

این تست از امواج صوتی برای گرفتن یک تصویر از کلیه استفاده می کند. از این تست ممکن است برای بررسی ناهنجاری ها در اندازه یا موقعیت قرارگیری کلیه یا بررسی مواردی مانند سنگ کلیه یا تومور استفاده شود.

سی تی اسکن:

این تکنیک تصویربرداری از پرتوهای ایکس برای تهیه تصویری از کلیه استقاده می کند. از این تست برای بررسی ناهنجاری های ساختاری یا وجود موانعی مثل سنگ کلیه استفاده می شود. این تست نیاز به تزریق وریدی مواد خاصی دارد که ممکن است نگرانی عمده افراد مبتلا به مشکلات کلیوی باشد.

۱۲. بیوپسی کلیه

در بیوپسی نمونه کوچکی از کلیه برداشته می شود و برای وجود مشکلات در کلیه بررسی می شود. بیوپسی کلیه گاها ممکن است به دلایل زیر انجام شود:

• برای شناسایی روند یک بیماری خاص یا تعیین پاسخ به درمان
• برای ارزیابی مقدار آسیب وارد شده به کلیه
• برای فهمیدن دلیل جواب ندادن پیوند کلیه

قیمت آزمایش عملکرد کلیه

هزینه آزمایش‌های عملکرد کلیه به نوع آزمایش بستگی دارد. ممکن است، متخصص کلیه تنها آزمایش خون یا آزمایش ادرار را برای تشخیص کافی بداند. همانطور که گفتیم این دو دسته آزمایش انواع مختلفی داشته و قیمت آزمایش با توجه به فاکتورهای مورد بررسی متفاوت می‌شود. برای اطلاع از قیمت دقیق باید نسخه پزشک را به آزمایشگاه نشان داده تا هزینه آن محاسبه شود.

شما می‌توانید با استفاده از خدمات بیمه درمانی مقداری از هزینه آزمایش عملکرد کلیه را کاهش دهید. این نوع آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارد.

هزینه آزمایش عملکرد کلیه در سال ۱۴۰۲ بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان است.